Από τις πολλές αναμνήσεις που έχω κρατημένες από τη γιαγιά μου Μαρία, πρόλογο σε αυτή τη σύντομη αναφορά σε ένα ξεχωριστό βιβλίο, είναι οι συναντήσεις μας στις αρχές της τρίτης χιλιετίας – στα τελευταία χρόνια της ζωής της – κι ενώ ήμουνα επισκέπτης υπότροφος ερευνητής στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών των ΗΠΑ.

Οι φίλοι μου με πείραζαν γιατί είχε κάνει την εμφάνισή της η ντροπαλή μου καράφλα. Η γιαγιά μου, αντίθετα, χάϊδευε τα λιγοστά μαλλιά μου κι έλεγε “τι όμορφα και πλούσια μαλλιά έχεις! τώρα είσαι καθηγητής!”. Μια δυο φορές προσπάθησα να της εξηγήσω ότι δεν είχα φτάσει τον τίτλο – που τόσο τιμούσε – αλλά ομολογώ ότι χαιρότανε τόσο πολύ με την ιδέα, που αργότερα σταμάτησα να την αντιλέγω.

Για τη γιαγιά μου, ο καθηγητής κβαντικής ηλεκτρονικής στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης και συγγραφέας του βιβλίου “Η Επιστροφή. Αγωνιστές του Α. Υψηλάντη στον δρόμο για την Ελλάδα 1822/1823” εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, Γιώργος Γκέκος, ήταν το μέγιστο που μπορούσε να φτάσει κανείς στη ζωή του. Πάντοτε με ορμήνευε να του μοιάσω, να τον γνωρίσω, να ζητήσω τις συμβουλές του, και μου ‘λεγε για το πόσο καλός άνθρωπος και επιστήμονας ήταν και πώς είχε φτάσει τόσο ψηλά.

Νομίζω μια φορά συναντηθήκαμε, αλλά η μνήμη μου δε με βοηθά. Πέρυσι προσκάλεσε τη μητέρα μου στην παρουσίαση του βιβλίου κι έτσι είχα την ευκαιρία να το διαβάσω. “Μια πρωτότυπη έρευνα για την ιστορία των αγωνιστών του Αλέξανδρου Υψηλάντη, που επέζησαν από τις φονικές συγκρούσεις της Επανάστασης του 1821 στη Μολδοβλαχία. Πολλοί από αυτούς κατέφυγαν στη ρωσική Οδησσό και από κει ξεκίνησαν τη δραματική πορεία της επιστροφής τους στην Ελλάδα. Απώτερος προορισμός ήταν η Μασσαλία, όπου θα επιβιβάζονταν σε καράβια για το Αιγαίο. Η πορεία τους δύσκολη. Φυγάδες, ρακένδυτοι και πεινασμένοι, διασχίζουν την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη εκτεθειμένη στον βαρύ χειμώνα, με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να χάσουν τη ζωή τους. Περνάνε από τη Ρωσία, την Πολωνία και τη Γερμανία, και φθάνουν στην Ελβετία, όπου η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων τους καθηλώνει για μήνες, ενώ η Γαλλία τους κλέινει τον δρόμο.”

Στο βιβλίο παρουσιάζονται κείμενα της εποχής δημοσιευμένα στην Ελβετία, σε πρώτη μετάφραση στα ελληνικά. Δημοσιεύονται ακόμα έργα τέχνης που αντιπροσωπεύουν τη συνάντηση των περαστικών Ελλήνων με τους ντόπιους Ελβετούς (τόσο δώρα των πρώτων στους δεύτερους όσο και πορτραίτα που καλλιτέχνησαν οι Ελβετοί) και φωτογραφίες σημείων φιλοξενίας όπως έχουν διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας. Ο αναγνώστης μαθαίνει για το λιμό που είχε περάσει ο Ελβετικός πληθυσμός μόλις λίγα χρόνια πριν, βλέπει όμως και μια διαμορφωμένη γενναιοδωρία κι ένα ζηλευτό μορφωτικό και πολιτισμικό επίπεδο. Ίσως, σκέφτομαι, να ήταν τέτοιο γιατί επιλέχτηκαν άνθρωποι που βοήθησαν τους συνανθρώπους τους στη δύσκολη στιγμή, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα τον αγώνα των Ελλήνων για εθνική ανεξαρτησία. Κύρια όμως μαθαίνει προσωπικές ιστορίες που όσο προστίθενται η μία στην άλλη, φέρνουν τον αναγνώστη στην τότε πραγματικότητα. Οι συγκρίσεις με σύγχρονα γεγονότα παρόμοιου βελινεκούς ήταν αναπόφευχτες, τουλάχιστον για μένα.

Γιώργο, δίαβασα το βιβλίο συντροφιά με τη γιαγιά μου. Τις καλύτερες ευχές μου για τα επόμενα δημιουργήματα που θα μας χαρίσεις.